Fazla Mesai Nasıl Hesaplanır?
Fazla mesai hesaplamalarının yapılabilmesi için öncelikli olarak çalışma süresini ne olduğunun, çalışma süresinin tanımının nasıl yapıldığının açıklanması daha doğru olacaktır.
Her ne kadar İş Kanunu’nda çalışma süresinin tanımı açıkça yapılmamış olsa da İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinde çalışma süresi açıkça tanımlanmıştır. Yönetmeliğin 3. Maddesindeki düzenleme “Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir. İş Kanunu’nun 66. Maddesinin birinci fıkrasında yazılı süreler de çalışma süresinden sayılır.” Şeklindedir.
Bir işçinin fazla çalışma yapabilmesi birtakım şartların gerçekleşmesine bağlıdır. İşçinin fazla çalışma yapabilmesi için;
- FAZLA ÇALIŞMANIN NEDENLERİNİN GERÇEKLEŞMESİ GEREKMEKTEDİR.
“Madde 41 –
İşverene iş yerinde işçiye fazla çalışma yaptırabilme imkanı sağlayan bu kanun maddesi incelendiğinde fazla çalışma nedenlerinin sayılması ile birlikte madde içeriğinde “gibi” ibaresi kullanılmıştır. Bu durumda fazla çalışma nedenlerinin sınırlı olmadığı, kanunda sayılan nedenlere benzer nedenlerin de var olması halinde fazla çalışmanın gerçekleşebileceği söylenebilecektir.
- FAZLA ÇALIŞMANIN YAPILABİLMESİ İÇİN İŞÇİNİN ONAYININ BULUNMASI GEREKMEKTEDİR.
“MADDE 41:
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yapılabilmesi için işçinin onayının alınması şarttır. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğine göre bu onay yazılı bir şekilde olmalıdır. Fazla çalışma ihtiyacı bulunan işyerlerinde her yıl başında işçilerden yazılı onay alınmalı ve bu yazılı onaylar işçilerin özlük dosyalarında saklanmalıdır.
- FAZLA ÇALIŞMA BELİRLİ SÜRELERİ GEÇMEMELİDİR.
“MADDE 41-
Kanunda düzenlenmiş olan bu süre iş yerine ya da iş yerine yürütülen işlere değil her bir işçiye özgüdür. Bir işçi bir yılda toplam iki yüz yetmiş saatten çok fazla çalışma yapamaz.
Peki, fazla mesai nasıl hesaplanacaktır?
“Madde 41 –
İşçi ve işveren arasında işe başlarken bir iş sözleşmesi imzalanmaktadır. Bu iş sözleşmesinde işçinin haftalık çalışma süresinin kaç saat olduğu açıkça belirlenir ve bu çalışmaya göre bir ücret takdirinde bulunulur.
İş Kanununa göre işçinin bir haftalık çalışma süresi en fazla 45 saat olabilecektir.
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma arasındaki fark ile bu çalışmalara ilişkin ücretlerin nasıl ödeneceğini bir örnekle açıklamak istiyoruz.
İşçi ile işveren arasında yapılan anlaşma gereğince işçinin haftalık çalışma saati 40 saat, maaşının ise 3200 TL olduğunu varsayalım.
Öncelikli olarak işçinin saatlik ücretini hesaplayalım.
Aylık ücreti 3200 TL olan işçinin haftalık ücreti 3200/4=800 TL olacak.
Saatlik ücreti ise 800/40=20 TL olacaktır.
Fazla Sürelerle Çalışma
İşçi ile işveren arasında yapılan iş sözleşmesinde haftalık çalışmanın 45 saatin altında belirlendiği durumlarda 45 saate kadar olan çalışma sürelerdir. Fazla sürelerle çalışma durumunda işçi her bir saat için %25 oranında daha fazla ücret alacaktır.
FAZLA ÇALIŞMA ise 45 saati aşan çalışmalardır ve bu çalışmalar için işçi %50 oranında daha fazla ücret alacaktır.
Örneğimize geri dönecek olursak işçinin iş sözleşmesinde haftalık 40 saatlik çalışma hususunda anlaşılmış olup, koşulları da gerçekleşmiş olmakla birlikte işçinin haftalık 50 saatlik çalışma yaptığını düşünelim.
İş sözleşmesinde belirlenen haftalık çalışma saati 40 saattir ve kanun gereği 45 saate kadar olan çalışmalar fazla sürelerle çalışmadır. Bu sebeple 40-45 saat arasındaki 5 saatlik çalışma fazla sürelerle çalışmadır.
Kanundaki düzenleme gereğince fazla sürelerle çalışma söz konusu olması durumunda işçi saatlik ücretinin %25 fazlasını ücret olarak alacaktır. Örneğimizde işçinin saatlik ücretinin 20 tl olduğunu belirtmiştik. Bu durumda işçinin 45 saate kadar olan çalışması için her saat başına alacağı ücret 20+20*25/100=25 TL olacaktır.
Ancak işçinin 50 saat çalışma yaptığı düşünüldüğünde 45 saat aşan kısım için fazla çalışma söz konusu olacak ve işçiye bu durumda saat başı ücreti% 50 artırılması için ödenecektir. 20 TL iken 45 saat aşan ve 50 saate kadar yapılan çalışma için saat başı alacağı ücret 30 TL.